Zika Virüsü

Zika virüsü, ilk olarak 1947’de Uganda’da maymunlarda tanımlanan sivrisinek kaynaklı, flavivirüs familyasından bir RNA virüsüdür. Daha sonra insanlarda 1952’de Uganda ve Birleşik Tanzanya Cumhuriyeti’nde tanımlandı.

Afrika, Amerika, Asya ve Pasifik’te Zika virüsü hastalığı salgınları kaydedilmiştir. 1960’lardan 1980’lere kadar, Afrika ve Asya’da, tipik olarak hafif hastalığın eşlik ettiği nadir, sporadik insan enfeksiyonu vakaları bulundu.

Kaydedilen ilk Zika virüsü hastalığı salgını 2007 yılında Yap Adası’nda (Mikronezya Federal Devletleri) rapor edildi. Bunu 2013 yılında Fransız Polinezyası’nda ve Pasifik’teki diğer ülke ve bölgelerde büyük bir Zika virüsü enfeksiyonu salgını izledi. Mart 2015’te Brezilya, yakında Zika virüsü enfeksiyonu olarak tanımlanan ve Temmuz 2015’te Guillain-Barré sendromu ile ilişkili olduğu tespit edilen büyük bir döküntü hastalığı salgını bildirdi.  

Ekim 2015’te Brezilya, Zika virüsü enfeksiyonu ile mikrosefali arasında bir ilişki olduğunu bildirdi. Kısa süre sonra Amerika, Afrika ve dünyanın diğer bölgelerinde salgınlar ve bulaşma kanıtları ortaya çıktı.

Anofel cinsi sivrisineklerin neden olduğu sıtmadan sonra en tehlikeli hastalıklardan birine neden olduğu söylenebilen Zika virüsü sineği, Batı Nil Humması ve Deng Ateşi gibi hastalıklara sebebiyet veren virüs çeşitleriyle yakın akrabadır. Zika virüsünü tehlikeli hale getiren asıl konu, henüz bir aşı veya tedavi yönteminin bulunmamasıyla birlikte, yakın akrabası olan virüslerin tehlikeli özellik taşımasıdır. 

Genel Bakış

• Zika virüsü hastalığına, öncelikle gündüzleri ısıran Aedes sivrisinekleri tarafından bulaşan bir virüs neden olur.
• Semptomlar genellikle hafiftir ve ateş, kızarıklık, konjonktivit, kas ve eklem ağrısı, halsizlik veya baş ağrısını içerir. Semptomlar tipik olarak 2-7 gün sürer. Zika virüsü enfeksiyonu olan çoğu insan semptom geliştirmez.
• Hamilelik sırasında Zika virüsü enfeksiyonu, bebeklerin mikrosefali ve konjenital Zika sendromu olarak bilinen diğer konjenital malformasyonlarla doğmasına neden olabilir. Zika virüsü enfeksiyonu, erken doğum ve düşük gibi gebeliğin diğer komplikasyonlarıyla da ilişkilidir.
• Guillain-Barré sendromu, nöropati ve miyelit dahil olmak üzere yetişkinlerde ve çocuklarda Zika virüsü enfeksiyonu ile ilişkili nörolojik komplikasyon riskinde artış gözlenir.

Zika Virüs Hastalığının Belirti ve Bulguları

Bu virüsün semptomları genellikle hafiftir, ateş, kızarıklık ve eklem ağrısı mevcuttur. Virüsü geliştiren çoğu insanda semptom görülmez.

Semptomlar ortaya çıktığında, genellikle bir kişinin enfekte bir sivrisinek tarafından ısırılmasından iki ila 14 gün sonra başlar. Semptomlar genellikle yaklaşık bir hafta sürer ve çoğu insan tamamen iyileşir.

Kuluçka süresinin sonunda görülen belirtiler, sıklıkla soğuk algınlığı ve grip gibi hastalıklarla da karıştırılabilecek nitelikler taşımaktadır.

Zika virüsünün belirti ve semptomları en yaygın olarak şunları içerir:

• Hafif ateş,
• Döküntü,
• Eklem ağrısı, özellikle ellerde veya ayaklarda,
• Kırmızı gözler (konjonktivit),

Diğer belirti ve semptomlar şunları içerebilir:

• Kas ağrısı,
• Baş ağrısı,
• Göz ağrısı,
• Yorgunluk veya genel bir rahatsızlık hissi,
• Karın ağrısı.

 Zika Virüs Nasıl Bulaşır?

Zika virüsü öncelikle tropikal ve subtropikal bölgelerde Aedes cinsinden, özellikle Aedes aegypti’den enfekte sivrisineklerin ısırması ile bulaşır. Aedes sivrisinekleri genellikle gündüzleri ısırır, sabahın erken saatlerinde ve öğleden sonra/akşam geç saatlerde dikkatli olmak gerekir. Dang humması, chikungunya ve sarı humma bulaştıran sivrisinekle aynıdır.

Bulaşıcı bir hastalık olan ve bazı durumlarda ölümcül sonuçlar da doğuran Zika virüsü, özellikle fetüse verdiği zararlar nedeniyle ciddi bir hastalık niteliği taşımaktadır. Özellikle hamilelerde, doğum anında bebeğe bulaşma riski ya da hamilelikte bebeğin kafa ve beyin gelişimine olumsuz etkilerinin bulunduğu bilinmektedir.

Hastalık kan, tükürük, çeşitli vücut sıvıları ve nadiren de olsa cinsel temas yoluyla da bulaşabilmektedir. Bazı durumlarda, insanlar virüsü kan nakli veya organ bağışı yoluyla da bulaşabildiği bilinmektedir.

Hastalıktan korunmak, bulaşmasını önlemek açısından çok önemlidir. Başta riskli ülkelere seyahat ederken güvenliği sağlayacak uzun kollu giysiler götürmek, bulunduğunuz yerdeki içi su dolu bekleyen kapları boşaltmak ve ayrıca daha çok klimalı ortamlarda bulunmak hastalıktan korunmak için büyük önem taşır. Sivrisinek ısırmasına karşı koruyucu spreyler, uzun kollu gömlek ve pantolonlar, basit ama etkili korunma yöntemleri arasında yer alır. Virüsün ortaya çıkardığı hastalığa karşı şimdiye kadar herhangi bir aşı ya da ilaç henüz bulunamamıştır. Bu nedenle de koruyucu önlemlere, hastalığın bulaşmaması için mutlaka dikkat edilmesi gerekir.

Risk Faktörleri;

Salgınların olduğu ülkelerde yaşamak veya seyahat etmek. Tropikal ve subtropikal bölgelerde olmak Zika virüsüne maruz kalma riskinizi artırır. Özellikle yüksek riskli bölgeler arasında birkaç Pasifik Adaları, Orta, Güney ve Kuzey Amerika’daki birkaç ülke ve Batı Afrika yakınlarındaki adalar bulunmaktadır. Zika virüsünü taşıyan sivrisinekler dünya çapında bulunduğundan, salgınların yeni bölgelere yayılmaya devam etmesi muhtemeldir.

Korunmasız seks yapmak. Zika virüsü bir kişiden diğerine seks yoluyla bulaşabilir. Korunmasız cinsel ilişkiye girmek, seyahatten sonra üç aya kadar Zika virüsü enfeksiyonu riskini artırabilir. Bu nedenle cinsel partneri yakın zamanda Zika virüsünün yaygın olduğu bir bölgede yaşayan veya bu bölgeye seyahat eden hamilelerin cinsel aktivite sırasında kondom kullanmaları veya bebek doğana kadar cinsel aktiviteden uzak durmaları gerekmektedir. Diğer tüm çiftler de prezervatif kullanarak veya seyahatten sonra üç aya kadar cinsel aktiviteden kaçınarak cinsel bulaşma riskini azaltabilir.

Zika Virüs Hastalığının Komplikasyonları

Hamilelik sırasında Zika virüsü bulaşan kadınlarda düşük, erken doğum ve ölü doğum riski artar. Hamilelik sırasında Zika virüsü enfeksiyonu, bebeklerde ciddi doğum kusurları (konjenital Zika sendromu) riskini de artırır:

• Kısmen çökmüş bir kafatası ile normal beyin ve kafa boyutundan (mirosefali) çok daha küçük beyin ve kafa oluşumu,
• Beyin hasarı ve azaltılmış beyin dokusu,
• Göz hasarı,
• Sınırlı hareket dahil olmak üzere eklem sorunları,
• Doğumdan sonra çok fazla kas tonusu nedeniyle azalan vücut hareketi.

Yetişkinlerde, Zika virüsü ile enfeksiyon, hiçbir zaman enfeksiyon belirtileri göstermeyen kişilerde bile Guillain-Barre sendromu gibi beyin veya sinir sistemi komplikasyonlarına neden olabilir.

Zika virüs enfeksiyonunun gebelik sonuçları üzerindeki etkilerini, önleme ve kontrol stratejilerini ve enfeksiyonun çocuklarda ve yetişkinlerde diğer nörolojik bozukluklar üzerindeki etkilerini araştırmak için araştırmalar devam etmektedir.

Teşhis;

Zika virüsü bulaşması ve/veya Aedes sivrisinek vektörlerinin bulunduğu bölgelerde yaşayan veya bu bölgeleri ziyaret eden kişilerin semptomlarına dayanarak Zika virüsü enfeksiyonundan şüphelenilebilir. Zika virüsü enfeksiyonunun teşhisi, yalnızca kan, idrar veya meni gibi vücut sıvılarının laboratuvar testleri ile doğrulanabilir.

Tedavi;

Zika virüsü enfeksiyonu veya ilişkili hastalıkları için herhangi bir tedavi mevcut değildir.

Zika virüsü enfeksiyonunun belirtileri genellikle hafiftir. Ateş, döküntü veya eklem ağrısı gibi semptomları olan kişiler bol bol dinlenmeli, sıvı içmeli ve ağrı ve ateşi yaygın ilaçlarla tedavi etmelidir. Semptomlar kötüleşirse, tıbbi yardım ve tavsiye almalıdırlar.

Zika bulaşı olan bölgelerde yaşayan veya Zika virüsü enfeksiyonu semptomları geliştiren hamile kadınlar, laboratuvar testleri ve diğer klinik bakım için tıbbi yardım almalıdır.  

Önleme;

Sivrisinek ısırıkları,

Gündüz ve akşamın erken saatlerinde sivrisinek ısırıklarına karşı koruma, Zika virüsü enfeksiyonunu önlemek için önemli bir önlemdir. Hamile kadınlar, üreme çağındaki kadınlar ve küçük çocuklar arasında sivrisinek ısırıklarının önlenmesine özel dikkat gösterilmelidir.

Kişisel korunma önlemleri, vücudun mümkün olduğunca çoğunu kaplayan (tercihen açık renkli) giysiler giymeye; pencere perdeleri, kapalı kapılar ve pencereler gibi fiziksel engellerin kullanılması ve deriye veya giysilere ürün etiketi talimatlarına göre böcek kovucu uygulamaya özen gösterilmelidir.

Küçük çocuklar ve hamile kadınlar gündüz veya akşam erken uyuyorlarsa cibinlik altında uyumalıdır. Seyahat edenler ve etkilenen bölgelerde yaşayanlar, kendilerini sivrisinek ısırıklarından korumak için de aynı temel önlemleri almalıdır.

Aedes sivrisinekleri evlerin, okulların ve iş yerlerinin etrafındaki küçük su birikintilerinde ürerler. Bu sivrisinek üreme alanlarını ortadan kaldırmak önemlidir: Su saklama kaplarının kapatılması, saksılarda biriken suyun çıkarılması, çöplerin ve kullanılmış lastiklerin temizlenmesi gerekmektedir. 

Hamilelikte bulaşma,

Zika virüsü hamilelik sırasında anneden fetüse bulaşabilir, bu da mikrosefali (normal kafa boyutundan daha küçük) ve bebekte topluca konjenital Zika sendromu olarak adlandırılan diğer konjenital malformasyonlara neden olabilir.

Mikrosefali, altta yatan anormal beyin gelişimi veya beyin dokusu kaybından kaynaklanır. Çocuklardaki sonuçlar beyin hasarının derecesine göre değişir.

Konjenital Zika sendromu, ekstremite kontraktürleri, yüksek kas tonusu, göz anormallikleri ve işitme kaybı gibi diğer malformasyonları içerir. Gebelikte enfeksiyon sonrası konjenital malformasyon riski bilinmemektedir. Hamilelik sırasında Zika virüsü bulaşmış kadınlardan doğan bebeklerin tahminen %5-15’inde Zika ile ilgili komplikasyonların kanıtı vardır. Konjenital malformasyonlar hem semptomatik hem de asemptomatik enfeksiyonu takiben ortaya çıkar.   

Özetele;

Zika virüsünün olduğu bilinen bölgelerde yaşıyorsanız veya bu bölgelere seyahat ediyorsanız sivrisinek ısırığı riskinizi azaltmak için alınması gereken önlemler:

• Klimalı veya iyi ekranlı konutlarda kalın. Zika virüsünü taşıyan sivrisinekler en çok şafaktan alacakaranlığa kadar aktiftir, ancak geceleri de ısırabilirler. Özellikle dışarıdaysanız, cibinlik altında uyumayı düşünün.
• Koruyucu giysi giyin. Sivrisineklerin istila ettiği bölgelere girerken uzun kollu gömlek, uzun pantolon, çorap ve ayakkabı giyin.
• Böcek kovucu kullanın. Permetrin’i kıyafetlerinize, ayakkabılarınıza, kamp malzemelerinize ve cibinliklerinize uygulayabilirsiniz. İçinde zaten permetrin bulunan giysiler de satın alabilirsiniz. Cildiniz için DEET, picaridin veya Çevre Koruma Ajansı’na kayıtlı ve sivrisineklere karşı etkili olduğu bilinen diğer aktif maddelerden birini içeren bir kovucu kullanın. Belirtildiği şekilde kullanıldığında, bu kovucuların hamile ve emziren kadınlar için bile güvenli ve etkili olduğu kanıtlanmıştır.
• Sivrisinek habitatını azaltın. Zika virüsünü taşıyan sivrisinekler genellikle evlerin içinde ve çevresinde yaşar ve hayvan tabakları, saksılar ve kullanılmış otomobil lastikleri gibi kaplarda biriken durgun sularda ürer. Sivrisinek popülasyonunu azaltmak için haftada en az bir kez durgun su kaynaklarını boşaltın.
• Güvenli seks yapın. Zika virüsünün salgın olduğu bir bölgede yaşayan veya bu bölgeye seyahat eden bir eşiniz varsa, hamilelik sırasında cinsel ilişkiden kaçının veya tüm cinsel aktivite sırasında prezervatif kullanın.