Sıtma (Malaria)

Sıtma, yaşamı tehdit eden bir hastalıktır. Tipik olarak enfekte bir Anopheles sivrisineğinin ısırığı yoluyla bulaşır. Enfekte sivrisinekler, Plasmodium parazitini taşır. Bu sivrisinek sizi ısırdığında, parazit kan dolaşımınıza salınır. Parazitler vücudunuza girdikten sonra, olgunlaştıkları karaciğere giderler. Birkaç gün sonra, olgun parazitler kan dolaşımına girer ve kırmızı kan hücrelerini enfekte etmeye başlar. 48 ila 72 saat içinde kırmızı kan hücrelerinin içindeki parazitler çoğalır ve enfekte olmuş hücrelerin patlamasına neden olur. Parazitler kırmızı kan hücrelerini enfekte etmeye devam ederek, her seferinde iki ila üç gün süren döngülerde ortaya çıkan semptomlarla sonuçlanır.

Nedenleri

Plasmodium parazit ile enfekte bir sivrisinek sizi ısırırsa sıtma meydana gelebilir. İnsanları enfekte edebilen dört tür sıtma paraziti vardır : Plasmodium vivax , P. ovale , P. malariae ve P. falciparum

P. falciparum , hastalığın daha şiddetli bir biçimine neden olur ve bu tür sıtmaya yakalananların ölüm riski daha yüksektir. Enfekte bir anne de hastalığı doğumda bebeğine geçirebilir. Bu, doğuştan sıtma olarak bilinir.

Sıtma kan yoluyla bulaşır, dolayısıyla şu yollarla da bulaşabilir:

• organ nakli
• kan nakli
• paylaşılan iğnelerin veya şırıngaların kullanımı

Belirtileri

Sıtmanın belirti ve semptomları şunları içerebilir:

• Ateş
• Titreme
• Genel rahatsızlık hissi
• Baş ağrısı
• Mide bulantısı ve kusma
• İshal
• Karın ağrısı
• Kas veya eklem ağrısı
• Yorgunluk
• Hızlı nefes alma
• Hızlı kalp atış hızı
• Öksürük

Sıtmaya yakalanan bazı kişiler, döngüsel sıtma “saldırıları” yaşarlar. Bir atak genellikle titreme ile başlar, ardından yüksek ateş, ardından terleme ve normal sıcaklığa dönüş ile devam eder.

Sıtma belirtileri ve semptomları tipik olarak enfekte bir sivrisinek tarafından ısırıldıktan sonraki birkaç hafta içinde başlar. Bununla birlikte, bazı sıtma parazitleri vücudunuzda bir yıla kadar uykuda kalabilir.

Sıtma ölümleri genellikle aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir veya daha fazla ciddi komplikasyonla ilişkilidir :

• Serebral sıtma : Parazit dolu kan hücreleri beyninize giden küçük kan damarlarını tıkarsa (serebral sıtma), beyninizde şişme veya beyin hasarı meydana gelebilir. Serebral sıtma, nöbetlere ve komaya neden olabilir.
• Solunum Problemleri : Akciğerlerinizde biriken sıvı (pulmoner ödem) nefes almayı zorlaştırabilir.
• Organ yetmezliği : Sıtma böbreklere veya karaciğere zarar verebilir veya dalağın yırtılmasına neden olabilir. Bu koşullardan herhangi biri yaşamı tehdit edebilir.
• Anemi : Sıtma, vücudunuzun dokularına yeterli oksijen sağlanması için yeterli kırmızı kan hücresine sahip olmamanıza (anemi) neden olabilir.
• Düşük kan şekeri : Sıtma ile mücadelede kullanılan yaygın bir ilaç olan kinin gibi ciddi sıtma türleri de düşük kan şekerine (hipoglisemi) neden olabilir. Çok düşük kan şekeri komaya veya ölüme neden olabilir.

Teşhis

Sıtma çok hızlı bir şekilde şiddetli ve yaşamı tehdit eden bir hastalık haline gelebilir.

Doktorunuz, tropikal iklimlere yapılan son seyahatler de dahil olmak üzere sağlık geçmişinizi gözden geçirecektir. Fiziksel bir muayene de yapılacaktır. Doktorunuz genişlemiş bir dalağınız veya karaciğeriniz olup olmadığını belirleyebilecektir.

Semptomlarınız varsa sıtma olup olmadığınızı bilmenin en kesin yolu, sıtma parazitlerinin varlığı açısından mikroskop altında kanınızın bir damlasının incelendiği bir teşhis testi yaptırmaktır. Hastaysanız ve herhangi bir sıtma şüpheniz varsa (örneğin, sıtma bulaşmasının meydana geldiği bir ülkeye yakın zamanda seyahat ettiyseniz), test gecikmeden yapılmalıdır.

Tedavi

Sıtmanın erken teşhisi ve tedavisi, hastalığı azaltır ve ölümleri önler. Aynı zamanda sıtma bulaşının azaltılmasına da katkıda bulunur. Özellikle P. falciparum  malaria için mevcut en iyi tedavi  artemisinin temelli kombinasyon terapisidir (ACT).

Hastalığın tedavisi tipik olarak bir hastanede sağlanır. Doktorunuz, sahip olduğunuz parazit türüne göre ilaçlar yazacaktır.

Bazı durumlarda, reçete edilen ilaç parazitin ilaçlara direnci nedeniyle enfeksiyonu temizleyemeyebilir. Böyle bir durumda, doktorunuzun durumunuzu tedavi etmek için birden fazla ilaç kullanması veya ilaçları tamamen değiştirmesi gerekebilir.

Ek olarak, P. vivax ve P. ovale gibi belirli sıtma parazitleri, parazitin vücudunuzda uzun bir süre yaşayabildiği ve daha sonraki bir tarihte yeniden etkinleşerek enfeksiyonun nüksetmesine neden olan karaciğer aşamalarına sahiptir.

Bu tür sıtma parazitlerinden birine sahipseniz, gelecekte nüksetmeyi önlemek için size ikinci bir ilaç verilecektir.